Okratek australijski, znany również jako kwiatowiec australijski (Clathrus archeri), to gatunek grzyba z rodziny sromotnikowatych (Phallaceae). Pierwotnym obszarem występowania tego niezwykłego grzyba są Australia, Tasmania i Nowa Zelandia. Jednak obecnie jego zasięg wykracza poza te tereny – spotykany jest również w Azji, obu Amerykach oraz w Europie, w tym również w Polsce. Jest to gatunek ciekawy nie tylko ze względu na swój niecodzienny wygląd, ale także ze względu na swoją fascynującą biologię i ekologię.
Kluczowe Informacje
- Okratek australijski to gatunek grzyba z rodziny sromotnikowatych
- Pierwotnie występował tylko w Australii, Tasmanii i Nowej Zelandii
- Obecnie rozprzestrzenił się na inne kontynenty, w tym Europę i Polskę
- Ciekawy ze względu na niecodzienny wygląd i fascynującą biologię
- Jest rzadkim, ale interesującym grzybem występującym w Polsce
Okratek Australijski – Egzotyczny Przybysz w Polskich Lasach
Okratek australijski, znany również jako kwiatowiec australijski (Clathrus archeri), po raz pierwszy został zaobserwowany w Polsce w 1975 roku w okolicach Biłgoraja. Od tego czasu jego stanowiska systematycznie się rozszerzają, choć wciąż jest gatunkiem rzadkim. Obecnie znanych jest blisko 100 stanowisk okratka w Polsce, zlokalizowanych głównie na południu kraju – w Sudetach, Karpatach i na wyżynach południowo-wschodniej Polski.
Okratek australijski najczęściej występuje w młodych lasach i zaroślach, na żyznych, dobrze nawożonych glebach, pod różnymi gatunkami drzew. Owocniki wytwarza od lipca do października. Niestety, nadal nie jest zbyt znanym grzybem wśród grzybiarzy, a jego ciekawy wygląd i nietypowy zapach mogą zniechęcać do poszukiwań.
| Występowanie okratka australijskiego w Polsce | Siedlisko | Okres owocnikowania |
|---|---|---|
| Około 100 stanowisk, głównie na południu kraju | Młode lasy i zarośla, żyzne, dobrze nawożone gleby | Lipiec – październik |
Chociaż okratek australijski to gatunek rzadko spotykany w polskich lasach, jego systematyczne rozprzestrzenianie się na naszym terytorium wskazuje, że jest on w stanie adaptować się do lokalnych warunków ekologicznych. Ważne jest, aby obserwować dalsze losy tego fascynującego grzyba i, w razie potrzeby, podjąć działania na rzecz ochrony jego stanowisk.
Systematyka i Nazewnictwo Okratka Australijskiego
Okratek australijski, zwany również kwiatowcem australijskim, należy do królestwa grzybów, typu podstawczaków, klasy pieczarniaków, rzędu sromotnikowców i rodziny sromotnikowatych. Jego nazwa naukowa to Clathrus archeri. Gatunek ten po raz pierwszy opisał w 1859 roku Berkeley, nadając mu nazwę Lysurus archeri. Następnie został przeniesiony do rodzaju Anthurus, a w 1980 roku Dring umieścił go w rodzaju Clathrus. Polska nazwa “okratek australijski” została nadana przez Barbarę Gumińską i Władysława Wojewodę w 1983 roku. Oprócz tej nazwy, grzyb ten bywa również nazywany “diabelskimi palcami” lub “cuchnącą ośmiornicą”.
Poniższa tabela przedstawia szczegółową systematykę okratka australijskiego:
| Ranga taksonomiczna | Nazwa |
|---|---|
| Królestwo | Grzyby (Fungi) |
| Typ | Podstawczaki (Basidiomycota) |
| Klasa | Pieczarniaki (Agaricomycetes) |
| Rząd | Sromotnikowce (Phallales) |
| Rodzina | Sromotnikowate (Phallaceae) |
| Rodzaj | Okratek (Clathrus) |
| Gatunek | Clathrus archeri |
Osobliwy Wygląd i Nieprzyjemna Woń
Okratek australijski ma niezwykle oryginalny wygląd, który nie pozwala na pomylenie go z żadnym innym grzybem. W początkowej fazie rozwoju, jego owocnik ma kształt jaja lub pączka, częściowo zagłębionego w podłożu. Następnie z tego “jaja” wysuwa się receptakulum w kształcie banana, które z czasem pęka na 4-6 długich, czerwonokrwistych ramion. Ramiona te mają charakterystyczną siatkowato-jamkowatą strukturę i są pokryte ciemnym, śluzowatym osadem zawierającym zarodniki.
Mimo że wygląd okratka jest bardzo efektowny, to wydzielana przez niego woń jest wyjątkowo nieprzyjemna i przypomina odór gnijącego mięsa lub odchody. Ten specyficzny zapach przyciąga muchy i ślimaki, które biorą udział w rozprzestrzenianiu zarodników grzyba.
Występowanie i Siedlisko
Pierwotnie okratek australijski występował jedynie na terenie Australii, Tasmanii i Nowej Zelandii, jednak stopniowo rozprzestrzenił się na inne kontynenty, w tym Azję, Amerykę Północną i Europę. Do Europy grzyb ten trafił po raz pierwszy w 1914 roku, prawdopodobnie zawleczony wraz z roślinami i glebą z Australii. W Polsce okratek australijski został po raz pierwszy zaobserwowany w 1975 roku w okolicach Biłgoraja. Obecnie znanych jest blisko 100 jego stanowisk, głównie na południu kraju – w Sudetach, Karpatach i na wyżynach południowo-wschodniej Polski.
Gatunek ten preferuje młode lasy i zarośla, na żyznych, dobrze nawożonych glebach, często spotykany jest pod sosnami, brzozami i topolami, a także w murawach z udziałem śmiałków.
Ocratek Australijski – Grzyb Niejadalny, Ale Pożyteczny
Okratek australijski to grzyb niejadalny, głównie ze względu na swój odrażający zapach, który przyciąga wyłącznie muchy i ślimaki. Chociaż młode owocniki mogą być spożywane w niektórych krajach, to ogólnie nie zaleca się ich konsumpcji. Niemniej, okratek ten nie jest trujący i nie stanowi zagrożenia dla ekosystemów, w których się rozprzestrzenia.
Wręcz przeciwnie, okratek australijski pełni on ważną rolę ekologiczną jako saprotrof, rozkładając materię organiczną i przyczyniając się do obiegu pierwiastków w przyrodzie. Choć w Polsce okratek australijski nadal jest gatunkiem rzadkim, to warto chronić jego stanowiska, aby zachować różnorodność biologiczną naszych lasów.
Wniosek
Okratek australijski to niewątpliwie jeden z najbardziej fascynujących grzybów występujących w Polsce. Jego niezwykły wygląd i nieprzyjemny zapach przyciągają uwagę obserwatorów przyrody. Chociaż grzyb ten nie jest trujący, to nie zaleca się jego konsumpcji ze względu na nieapetyczny charakter.
Mimo to, okratek australijski pełni ważną rolę ekologiczną, rozkładając materię organiczną i przyczyniając się do obiegu pierwiastków w ekosystemach leśnych. Gatunek ten, choć obecnie jeszcze rzadki w naszym kraju, stopniowo się rozprzestrzenia, dlatego warto obserwować jego dalsze losy i, w razie potrzeby, podjąć działania na rzecz ochrony przyrody i jego stanowisk.
Okratek australijski to niewątpliwie jedna z ciekawszych i bardziej oryginalnych przyrodniczych “osobliwości” naszego kraju. Jego obecność w polskich lasach to kolejny przykład nowych gatunków, które pojawiają się w ekosystemach i wymagają naszej uwagi i ochrony.
