Ryjówka aksamitna (Sorex araneus) jest małym ssakiem z rodziny ryjówkowatych. Występuje w Środkowej i Wschodniej Europie, a w Polsce należy do najpospolitszych ssaków, spotykanych na nizinach i w górach. Ten gatunek charakteryzuje się wydłużonym, spiczastym ryjkiem, okrągłymi uszami ledwie wystającymi z futerka oraz zmieniającym się w zależności od pory roku ubarwieniem sierści – od prawie czarnego zimą do brunatno-szaro-kasztanowego latem. Ryjówka aksamitna waży 5-12 g i ma ciało o długości 6,5-8 cm, z ogonem około 4 cm. Jest aktywna zarówno w dzień, jak i w nocy, oraz wykazuje wysoką intensywność metabolizmu, co powoduje, że musi niemal nieustannie zdobywać pokarm.
Kluczowe informacje:
- Ryjówka aksamitna to niewielki ssak z rodziny ryjówkowatych występujący w Polsce
- Przystosowania ryjówki aksamitnej do życia w środowisku leśnym, takie jak zdolność kurczenia się na zimę
- Znaczenie ryjówki aksamitnej w ekosystemach jako jeden z głównych drapieżników wśród małych ssaków
- Zagrożenia dla ryjówki aksamitnej, takie jak utrata i fragmentacja siedlisk, oraz jej ochrona w Polsce
- Poznanie biologii i ekologii ryjówki aksamitnej ważne dla ochrony różnorodności biologicznej lasów
Co to jest Ryjówka Aksamitna
Ryjówka aksamitna (Sorex araneus) to gatunek małego ssaka z rodziny ryjówkowatych (Soricidae). Należy do gromady ssaków (Mammalia), rzędu ryjówkokształtnych (Soricomorpha) i rodzaju ryjówka (Sorex). Ten gatunek charakteryzuje się wyjątkowym wyglądem – ma wydłużony, spiczasty ryjek, okrągłe uszy ledwie wystające z futerka oraz zmienne ubarwienie sierści, zależne od pory roku. Latem ma barwę brunatno-szaro-kasztanową, a zimą prawie czarną. Ryjówka aksamitna jest niewielkim ssakiem, osiągającym długość ciała 6,5-8 cm i masę 5-12 g.
Środowisko Życia i Przystosowania Ryjówki Aksamitnej
Ryjówka aksamitna występuje w różnych środowiskach, takich jak ogrody, lasy liściaste i mieszane oraz zakrzewione łąki. Preferuje tereny wilgotne, gdzie buduje swoje gniazda pod ziemią, pod gęstą roślinnością lub przy próchniejących pniach drzew.
Ryjówka aksamitna jest dobrze przystosowana do życia w środowisku leśnym – potrafi dobrze pływać i posiada zdolność kurczenia się na zimę (tzw. zjawisko Dehnela), dzięki czemu zmniejsza zapotrzebowanie na energię przy ograniczonym dostępie do pokarmu. Gatunek ten odgrywa ważną rolę w ekosystemach leśnych, będąc jednym z głównych drapieżników wśród małych ssaków.
Ryjówka Aksamitna – Tryb Życia
Ryjówka aksamitna jest aktywna zarówno w dzień, jak i w nocy, stale dzieląc czas między zdobywanie pokarmu i odpoczynek. W zależności od dostępności pożywienia, ryjówki żerują aktywnie od 15 minut do około godziny, a potem tyle samo odpoczywają. Pokarm poszukują w liściastej ściółce i górnych warstwach gleby.
Ryjówka aksamitna jest doskonałą pływaczką i buduje swoje gniazda pod ziemią lub zajmuje opuszczone nory innych zwierząt. Terytorium tego gatunku obejmuje obszar o promieniu 370-630 metrów od gniazda. Ryjówki aksamitne rozmnażają się od września do stycznia, a ciąża trwa 19-21 dni. Młode (5-9 sztuk) rodzą się ślepe i nagi, ważąc około 1 g.
Żarłoczność i Jadowitość Ryjówki Aksamitnej
Ryjówka aksamitna jest uznawana za bardzo żarłoczne zwierzę – zjada pokarm o masie 80-90% swojej własnej masy ciała w ciągu doby, jedząc co 2-3 godziny. Bez pożywienia ginie w ciągu zaledwie 10 godzin. Oprócz owadów, pająków i ślimaków, ryjówka aksamitna poluje również na padlinę.
Ciekawym odkryciem jest, że ryjówka aksamitna jest trzecim, po rzęsorku rzeczku i rzęsorku mniejszym, jadowitym ssakiem występującym w Polsce. Jej jad, choć słabszy od jadu rzęsorków, zawiera pięć toksyn i ma właściwości hemolityczne, czyli rozkłada czerwone krwinki ofiar, ułatwiając polowanie. Ponadto, obecność tych toksyn w ślinie czyni ryjówkę niejadalną dla wielu drapieżników.
Zagrożenia i Ochrona Ryjówki Aksamitnej
Głównymi naturalnymi wrogami ryjówki aksamitnej są ptaki drapieżne i sowy. Jednak gatunek ten posiada pewne adaptacje, które chronią go przed drapieżnikami – ma gruczołki wydzielające nieprzyjemną, piżmową wydzielinę, co czyni go niejadalnym dla wielu ssaków, takich jak lisy czy kuny. Pomimo tego, często można spotkać martwe ryjówki, porzucone przez drapieżniki, które nie poradziły sobie z tym nieprzyjemnym zapachem.
W Polsce ryjówka aksamitna podlega ochronie częściowej, co oznacza, że nie może być świadomie zabijana lub przechwytywana bez zezwolenia. Główne zagrożenia dla tego gatunku to utrata i fragmentacja siedlisk, a także stosowanie pestycydów w rolnictwie, które mogą negatywnie wpływać na populacje ryjówek.
Wniosek
Ryjówka aksamitna, należąca do rodziny ryjówkowatych, jest niewielkim, ale niezwykłym ssakiem występującym w Polsce. Gatunek ten doskonale przystosował się do życia w leśnym środowisku, wykazując szereg unikatowych cech, takich jak zdolność kurczenia się na zimę, aby ograniczyć zapotrzebowanie energetyczne, czy też wytwarzanie trującej wydzieliny, chroniącej go przed drapieżnikami.
Ryjówka aksamitna odgrywa ważną rolę w ekosystemie, będąc jednym z głównych drapieżników wśród małych ssaków. Pomimo że gatunek ten jest stosunkowo pospolity w Polsce, wciąż wymaga ochrony ze względu na zagrożenia związane z utratą i fragmentacją siedlisk.
Znajomość biologii i ekologii ryjówki aksamitnej jest kluczowa dla zrozumienia i ochrony różnorodności biologicznej naszych lasów. Dzięki wyjątkowym przystosowaniom tego gatunku, możemy lepiej zrozumieć funkcjonowanie całych ekosystemów leśnych i podjąć właściwe działania na rzecz ich ochrony.
